Waarom jij als trainer of docent het Pygmalion effect moet kennen
KayleeRosalina
In Inclusiviteit, Wetenschap Posted mei 14, 2020
In deze blog lees je over wat het Pygmalion Effect is en waar het vandaan komt. Je leest ook waarom het belangrijk is dat je als docent of trainer het effect kent.
Wat is het Pygmalion Effect?
Het Pygmalion Effect is onder twee namen bekend: het Pygmalion Effect en het Rosenthal Effect. Robert Rosenthal ontdekte dat de verwachtingen van docenten invloed hebben op de resultaten van leerlingen. Dit deed hem denken aan de Griekse mythe over Pygmalion. Daar komen dus de twee namen vandaan. Aan de ene kant is het effect vernoemd naar de onderzoeker die het ontdekte, aan de andere kant is het vernoemd naar de mythe waar het hem aan deed denken.
De mythe
Pygmalion was een prins in de Griekse mythologie. Een prins, die niet zoveel vertrouwen had in de loyaliteit van vrouwen. Daarom besloot hij een vrouw van ivoor te maken. Een vrouw die hij zo mooi vond, dat hij daadwerkelijk verliefd op haar werd. Zo verliefd, dat hij wilde dat ze echt werd. Hij bad tot Aphrodite voor een vrouw als zijn ivoren vrouw. En Aphrodite vervulde zijn wens. Toen hij thuis kwam was ze daar. In vlees en bloed. Het moraal van het verhaal? Als je iets heel graag wil, dan gebeurt het.
Hoe Rosenthal* het Pygmalion effect ontdekte
Robert Rosenthal onderzocht samen met Leonore Jacobson het effect dat de verwachtingen van docenten heeft op prestaties van leerlingen. Om daar achter te komen deden ze een experiment op een school in California in 1968. Een experiment wat nu trouwens als onethisch bestempeld zou worden. De onderzoekers namen een IQ-test af bij de leerlingen, en lieten die vervolgens links liggen. Ze kozen random een aantal leerling die ze bestempelden als ‘spurters’. Over die studenten zeiden ze tegen de docent, dat op basis van de resultaten verwacht mag worden dat de leerling dit jaar een grote intellectuele ontwikkeling zou maken. Een leugen, om te testen hoeveel effect de verwachtingen van de docent zouden hebben op de ontwikkeling van de leerling.
De resultaten waren – vind ik – schokkend. Een jaar later onderzochten ze de groei die de leerlingen hadden doorgemaakt. En ze leerden dat de verwachtingen die ze de docenten hadden meegegeven, echt invloed hadden gehad op de ‘spurters’. Die invloed konden ze testen doordat ze zowel een experimentele groep hadden als een controle groep.
*Voor de duidelijkheid: Rosenthal ontdekte het effect niet alleen. Hij onderzocht het samen met Lenore Jacobson. Maar, in de wetenschap wordt de eerste auteur als de hoofdauteur gezien.
Het principe
Zoals Pygmalion een sterke wens had (lees: verwachting) die waarheid werd, zo werkte het ook bij de docenten in het onderzoek van Rosenthal. Als de docent erin geloofde dat de leerling een sterke groei zou doormaken, gebeurde dat ook (in de meeste gevallen).
Volgens Rosenthal bestaat het principe uit vier factoren: 1) onze acties, 2) onze overtuigingen, 3) acties van anderen, en 4) onze overtuigingen. Deze beïnvloeden en versterken elkaar. Op basis van onze acties richting anderen, baseren zij hun overtuigingen over ons. Die overtuigingen worden de basis van hun gedrag richting ons. En vervolgens vormen die acties weer de manier waarop we over onszelf denk en hoe we dus tegen anderen doen.
Rosenthal deed een interventie op die ‘overtuigingen van anderen’. Docenten gingen hogere verwachtingen van hun leerlingen hebben, wat uiteindelijk door dit principe leidde tot een échte meetbare groei.
Waarom moet je dit Pygmalion Effect kennen?
Met dit onderzoek leerde Rosenthal ons iets belangrijks: jouw onbewuste overtuigingen als docent of trainer hebben impact. Ze hebben zelfs impact als je zelf niet eens weet dat je die overtuiging hebt.
Een voorbeeld: Docenten die onbewust denken dat een leerling het antwoord op een vraag niet heeft, geven de leerling minder tijd om de vraag te beantwoorden. Hoogstwaarschijnlijk uit de beste bedoelingen. Je wil de leerling namelijk niet onnodig laten lijden. Maar, de kans is groot dat leerlingen dit onbewust oppikken. Waar je bij een ‘sterke’ leerling misschien nog extra wacht of aanmoedigt, blijkt dat bij ‘zwakkere’ leerlingen docenten sneller de neiging hebben om het antwoord alvast te geven. De overtuiging stuurt zo je gedrag. Zelfs als je misschien niet bewust bent van je overtuiging.
Ben je bewust van je overtuigingen
Het is belangrijk om je te beseffen dat jij, als trainer of docent, dus écht invloed hebt op de resultaten van je studenten. Niet alleen door de lessen die je geeft, ook door de overtuigingen die je hebt. Daar kan je student niets aan doen, maar die draagt er wel de gevolgen van.
Als jij als rekendocent onbewust denkt dat meisjes slechter zijn in rekenen dan jongens, dan zul je daar in je lessen telkens bewijs voor vinden. Sterker nog, je zult er aan gaan bijdragen. Als jij als leiderschapstrainer verwacht dat mannen veel assertievere leiders zijn (en je dat iets positiefs vindt), is de kans groot dat je dat gedrag zal gaan bekrachtigen. Bij vrouwen waardeer je het misschien zelfs minder, vanwege culturele rolpatronen.
Het gevolg kan dus zijn dat je onbewust de ene studente of deelnemer meer kansen geeft dan de andere. En dat is natuurlijk niet helemaal eerlijk.
Mijn ervaring met het Pygmalion Effect Pygmalion had bijna een stokje voor mijn schoolcarrière gestoken. Op de basisschool werd mijn kunnen en potentie lager ingeschat door de docent. Waardoor ik ondanks mijn dikke prima vwo-score op de cito, bijna naar de havo werd gestuurd. Niks mis met havo overigens, maar ik heb wel een probleem met gedwongen onderpresteren. Mijn moeder heeft gevochten als een leeuw om te zorgen dat ik toch naar het vwo kon. Ik vermoed dat hier het Pygmalion effect speelde. Mijn afro-caribische achtergrond (en uiterlijk) zorgt ervoor dat ik regelmatig te maken heb met (onbewuste) vooroordelen over mijn intelligentie en werkhouding.
Wat je kunt doen
Uiteraard zijn overtuigingen er altijd. Daar kun je niets aan doen en het is ook niet per se erg. Maar het betekent wel dat we als onderwijzers een verantwoordelijkheid hebben om zo veel mogelijk op onze overtuigingen te reflecteren. Want onze overtuigingen beïnvloeden de kansen van onze studenten.
Dus, hoe verklein je de impact van het Pygmalion Effect? Het belangrijkste is om die overtuigingen op te sporen en te onderscheppen wanneer ze opspelen. En geloof me: dat kan je niet alleen. Je kunt afspraken met collega’s maken om elkaar scherp te houden. Bijvoorbeeld in de vorm van intervisie. Daarnaast kun je actief werken aan je Growth Mindset: het idee dat je skills en capaciteiten kunt ontwikkelen en dat het niet vast ligt.
Meer lezen en leren
Being Honest About the Pygmalion Effect
The Pygmalion Effect and its Mediating Mechanisms
Problems with the Pygmalion Effect and some Proposed Solutions