Als je alles al weet, heb je nog het meest te leren

KayleeRosalina

In Opinie Posted mei 31, 2021

Een jaar later

Deze maand blikten we (en met ‘we’ bedoel ik iedereen die er bij stil heeft gestaan, niemand meer of minder) terug op de moord op George Floyd. De gebeurtenis die wereldwijd mensen de straat op trok in protest tegen de structurele dehumanisering van Zwarte mensen. Dit kwam niet uit het niets. Het was niet één incident dat hiertoe leidde. Het was de druppel die de emmer deed overlopen. Na een heftige maand. Want die maand renden we ook voor Ahmaud Arbery en zagen we hoe Amy Cooper haar maatschappelijke positie inzette als een wapen met de woorden “I’m going to tell them there’s an African American man threathening my life”, omdat een Zwarte man haar vroeg haar hond aan de lijn te doen. 

Maar uiteindelijk was het George die wereldwijd de emmer deed overlopen, toen we zagen hoe hem 8 minuten en 46 seconden het recht op zuurstof werd ontnomen. Bij deze ‘we’ hoor ik overigens niet. Ik heb de video nooit kunnen kijken en kan al deze video’s niet meer zien. De meeste films over racistische onderwerpen kan ik ondertussen trouwens ook niet meer zien. Het doet iets met je om te zien hoe mensen die je broer, vader, zus, vriend zouden kunnen zijn hun menselijkheid te zien worden ontnomen. Daar is trouwens een naam voor. Dat is racial trauma; een vorm van trauma die in Nederland eigenlijk nauwelijks serieus wordt genomen. Ik kan me ook heel goed voorstellen dat het moeilijk is om dat te begrijpen, als je het zelf nooit hebt ervaren.

En dat brengt me bij vandaag

Ook ik ben een jaar verder. Vóór het afgelopen jaar schreef ik zo nu en dan een blog of liet ik ooit online van me horen. Maar vanaf het moment dat ik op de Dam stond ging er bij mij een knop om. Verandering is alleen mogelijk als we óók systemische verandering bewerkstelligen. En als onderwijskundige en al beleidsmaker heb ik daar een rol in. Niet alleen ik overigens – ik vind dat iedereen daar een rol in heeft -, maar ik heb alleen controle over mijn eigen acties. Dus ik deelde mijn kennis over onderwijs, verandermanagement, racisme, filosofie. Ik las er er op los. Ik deelde mijn kennis. En ik schreef me in voor de Masteropleiding Social Justice and Community Action, omdat ik wist dat ik ging werken aan een opdracht waarbij al miljoenen mensen (nouja, zeg maar helden) me voorgingen. Ik weet al veel, maar ik weet vooral dat er nog zoveel te leren was. 

En ik leerde dat de meeste mensen alles al weten

Een leven lang leren. Als je in het onderwijs om je heen kijkt zie je niets anders meer: we moeten een leven lang leren. Dat wordt niet alleen in het onderwijs gezegd trouwens. Ook op (pre-corona)verjaardagen hoor je dat. In persoonlijke gesprekken, maar ook in vrijwel elke organisatie. We zijn vrijwel nooit uitgeleerd.

Totdat, het gaat over (anti)racisme, inclusie, gelijkheid, rechtvaardigheid. Want in die gesprekken merk ik een hele andere tendens. Over deze onderwerpen gaan mensen graag met me in gesprek. Correctie: gaan sommige mensen graag met me in monoloog. En het vraagt geduld van me. Want ik besef dat iedereen z’n eigen leerpad bewandelt. Dus ik wacht en ik luister naar de monologen (als het niet om werk gaat, want dan word ik betaald om m’n mond open te trekken). Ik hoor en ik observeer de processen die er in de ander spelen. En boven alles verbaas ik me. Ik verbaas me omdat mijn gesprekspartners alles al lijken te weten, alles al lijken te snappen. Ze willen vooral naar de oplossing, liever eergisteren dan vandaag. En soms, soms hebben ze die oplossing ook al helemaal bedacht. Eeuwen aan onderdrukking, eeuwen aan vrijheidsstrijders die hun leven toegewijd hebben aan liberation, eeuwen aan filosofen die vanuit alle perspectieven hebben geprobeerd een rechtvaardige wereld te creëren, en eeuwen aan helden die zijn gestorven om een wereld te maken waarin hun kinderen niet hun leven hoeven te leiden. Mijn gesprekspartners kennen hun namen niet, kennen hun verhalen niet en kennen hun wijsheid niet. Sterker nog, tot voor kort vonden ze Sylvana Simons eigenlijk zelfs nog een beetje een vervelende, moeilijke vrouw. En de ruimte wordt stil als ik het woord ‘dekoloniseren’ gebruik.

Wat je niet erkent, kun je niet oplossen

Problemen kun je alleen oplossen, als je ze echt goed begrijpt. Complexe problemen kun je alleen oplossen in gezamenlijke acties. Volgens mij geldt dat voor elk vakgebied. En dat is in dit geval niet anders. Er worden ontiegelijk veel woorden gebruikt die net wat anders betekenen als het gaat over dit onderwerp. We hebben het over inclusie, diversiteit, rechtvaardigheid, justice, gelijkwaardigheid, onderdrukking, racisme. Maar in de kern gaat het geloof ik altijd over dehumanisatie. Zo diep gaat het. En dat gesprek is voor de meesten nog ongemakkelijk. Dat gesprek, betekent namelijk per definitie dat je naar jezelf moet kijken. Iedereen. Dehumanisatie staat namelijk niet opzichzelf. Het is áltijd in relatie tot de ander. En of je nou de een of ‘de ander’ bent, het gaat dus altijd ook over jou en jouw positie in het geheel.

In de psychologie noemen ze het overschatten van jezelf op iets waar je eigenlijk een beginner in bent het Dunning-Krugereffect. We zijn geneigd onszelf te overschatten op onderwerpen waar we net een beetje over hebben geleerd. Vooral, omdat we nog niet weten wát we allemaal niet weten. Maar in dit geval doet het daadwerkelijk heel veel kwaad als niet niet erkent dat er een heleboel is wat je nog niet weet. Vooral wanneer je in gesprek bent met iemand die ervaringsdeskundig is op dit gebied. Want precies die actie is dus dehumaniserend.

Als je alles al weet, heb je nog het meest te leren

Wanneer we het hebben over sociale rechtvaardigheid, is het onmogelijk om alles al te weten. Er zijn zoveel manieren waarop mensen worden benadeeld en onderdrukt. Er zijn zoveel verhalen en nuances die je nog niet hebt gehoord. En we hebben zoveel geïnternaliseerd in onze taal en in onze systemen.

Niemand kan me vertellen dat ‘ie precies begrijpt hoe die 8 minuut 46 heeft kunnen gebeuren. En zolang je dat niet kan, is humbleness op z’n plek. Tot die tijd, is het belangrijk om te luisteren naar de ervaringsdeskundigen en hun ervaringen te erkennen. Dát is het begin van de oplossing.

Zoals Paulo Freire zegt in Pedagogy of the Oppressed: het is een levensmissie om mens te zijn. Laten we er met z’n allen ook zo naar blijven kijken.